Moet de handhaver rekening houden met de huidige situatie rondom corona?

Er wordt gesproken van handhaving wanneer er activiteiten worden verricht om naleving van regels te bevorderen of af te dwingen. Een voorbeeld hiervan is de situatie waarin een illegale schuur is gebouwd en de gemeente wanneer zij daar achter komt, een last onder dwangsom oplegt. Wanneer je de schuur niet binnen de begunstigingstermijn afbreekt, ontstaat dan de verplichting tot betaling van een geldsom. Kan de gemeente in deze bijzondere tijd van je verwachten dat jij de schuur net zo gauw weer hebt gesloopt en afgevoerd, als dat zij dat normaal gesproken mogen verwachten? Immers zullen bedrijven die de sloop- en afvoerwerkzaamheden kunnen uitvoeren vanwege de maatregelen maar in beperkte mate beschikbaar zijn.

Om deze vraag te kunnen beantwoorden, is het volgende van belang:

1. Kunnen het coronavirus en gevolgen die het met zich brengt, gezien worden als bijzondere omstandigheden waardoor tijdelijk van handhaving af zou moeten worden gezien?
2. Zou bij het stellen van de begunstigingstermijn rekening moeten worden gehouden met het coronavirus en de gevolgen die het met zich brengt?
3. Ligt het nog in de macht van de overtreder om aan de last te voldoen?

Bijzondere omstandigheden

Wanneer een wettelijk voorschrift wordt overtreden – zoals het geval bij de bouw van een illegale schuur – dan is het zo dat wanneer het bestuursorgaan bevoegd is om een last onder dwangsom of een last onder bestuursdwang op te leggen, het bestuursorgaan daar ook in de regel gebruik van moet maken. Wanneer de illegale schuur wordt geconstateerd, moet de gemeente hier dus in principe een last tot afbraak van de schuur voor op te leggen. Dit wordt ook wel de beginselplicht tot handhaving genoemd. Slechts wanneer er sprake is van bijzondere omstandigheden, mag het bestuursorgaan besluiten om niet te handhaven.

In de rechtspraak is bepaald dat deze bijzondere omstandigheden alleen aanwezig zijn wanneer er concreet zicht op legalisatie bestaat of wanneer handhavend optreden zodanig onevenredig is in verhouding tot de daarmee te dienen belangen, dat van optreden in die concrete situatie behoort te worden afgezien. Er wordt regelmatig een beroep gedaan op ‘onevenredigheid van de handhaving’, maar dit wordt zelden gehonoreerd. De kans is ook klein dat het coronavirus en de gevolgen die we ervan ondervinden resulteren in bijzondere omstandigheden, waardoor het bestuursorgaan toch af mag zien van handhaving.

Begunstigingstermijn

Het is wel voorstelbaar dat er langere begunstigingstermijnen dienen te worden gegeven. De begunstigingstermijn is een termijn waarin de overtreder de kans krijgt aan de last te voldoen, zonder over wordt gegaan op bestuursdwang of binnen die termijn al de verplichting ontstaat tot betaling van een dwangsom. In bepaalde omstandigheden is het niet mogelijk meer om de ‘normale’ termijnen aan te houden. Denk bijvoorbeeld aan de eigenaar van de illegale schuur die tijdens de geldende maatregelen grote moeite kan hebben met vinden van een bedrijf dat beschikbaar is om de schuur af te breken en het puin af te voeren.

 

(Over)macht

Logischerwijs – en bevestigd in vaste rechtspraak – moet de overtreder bij het opleggen van de last wel in staat zijn om de overtreding te herstellen en daarmee gehoor te geven aan de last. Er wordt al aangenomen dat de overtreder deze macht bezit wanneer hij de juridisch en/of feitelijke macht heeft. Ondanks het coronavirus en de gevolgen daarvan zal het zich niet gauw voordoen dat de overtreder juridisch én feitelijk niet meer de macht heeft om de overtreding op te heffen en zo de last uit te voeren. Een beroep op overmacht zal ondanks de coronacrisis dus nog steeds niet snel slagen.

Is het kwaad al geschied?

Wanneer al een last onder dwangsom is opgelegd, kan de overtreder op grond van art. 5:34 Awb het bestuursorgaan verzoeken om de last opheffen, de looptijd ervan opschorten voor een bepaalde termijn of de dwangsom verminderen ingeval van blijvende of tijdelijke gehele of gedeeltelijk onmogelijkheid voor de overtreder om aan zijn verplichtingen te voldoen. De eigenaar van de illegale schuur kan dus vragen om de last onder dwangsom op te heffen, de dwangsom op te schorten of de dwangsom te verlagen. Zo kunnen we elkaar toch nog tegemoet komen in tijden van crisis.

Heb je een handhavingsbesluit van de gemeente ontvangen? Neem dan contact op via 0412 – 614464 en laat onze advocaten u adviseren.